به همت اداره‌كل پژوهش‌هاي اسلامي رسانه نشست اخلاق توحيدي اجتماعي و رسانه در انديشه علامه طباطبايي(رض) در سالگرد رحلت ايشان و با حضور كارشناسان پژوهشگران محترم اين اداره برگزار شد.

در اين جلسه جناب حجت‌الاسلام والمسلمين محمدجواد رودگر استاد حوزه و دانشگاه به عنوان ارائه‌دهنده و جناب حجت‌الاسلام والمسلمين بهرام دلير و جناب آقاي اصغر نوروزي به عنوان ناقدين به اين نشست دعوت شده بودند.

در ابتداي جلسه جناب حجت‌الاسلام والمسلمين سلمان رضواني كه سمت دبير علمي جلسه را برعهده داشتند بر دغدغه اداره‌كل پژوهش‌هاي رسانه در بحث اخلاق و رسانه تاكيد كرده و اذعان داشتند: امروزه مباني اخلاق مبتني بر مباني غربي است و از مقدمات تحقق اخلاق ديني بحث اخلاق است.

حجت‌الاسلام والمسلمين رودگر سخنان خود را با اشاره به تفسير آيه «انك لعلي خلق عظيم» چنين آغاز كرد:«علامه ذيل تفسير آيه خلق را چنين معنا كرده است: مجموعه ملكات نفساني راسخه در نفس كه منشا همه افعال در انسان است و در جاي ديگر اين آيه را ناظر به اخلاق اجتماعي پيامبر(ص) دانسته است.

ايشان با اشاره به ديگر اثر علامه گفت: علامه در كتاب سنن النبي هم اين آيه را ناظر به اخلاق اجتماعي پيامبر دانسته است.

حجت‌الاسلام والمسلمين رودگر چنين ادامه داد: هر انساني طبق شاكله خود عمل مي‌كند. طبق تفكر علامه انسان دو نوع شاكله دارد يكي شاكله‌الله است كه تغييرناپذير است و ديگري شاكله خودساخته يا به عبارت ديگر ملكات كه ملاهادي سبزواري فرمودند هويت وجودي ما نيست مگر ملكات وجودي ما.

ايشان سه مكتب اخلاقي را طبق تفسير الميزان چنين معرفي كرد: مكتب حكما كه بر اساس آن معيار اخلاق عرف عام و اجتماع است. طبق نظر علامه اين مكتب سازنده است اما اخلاق را در سطح محدودي متوقف مي كند. مكتب ديگر مكتب انبياء است كه در آن عذاب و عقاب ملاك است. اما مكتب سوم مكتب توحيدي است كه نافي دو مكتب ديگر نيست و بر سه اصل توحيد، عبوديت و محبت استوار است.

اين استاد حوزه در ساحت بينشي نگرشي اخلاق توحيدي گفت: نگاه امام خميني به همه عالم توحيدي است از همين رو خطاب به رزمنده ها مي فرمايد كه دست شما را مي بوسم چون دست خدا است و حتي واقعه طبس را به گونه اي تفسير مي فرمايد كه شن ها لشكريان خدا بودند؛ اگر زاويه ديد اينگونه براي ما به وجود بيايد اخلاق ما نيز تحت تأثير قرار مي گيرد. نگاه توحيدي سبب مي شود هر فضيلت و كمال اخلاقي كه در انسان شكل گيرد از جانب خدا دانسته شود و «ذَلِكَ فَضلُ ٱللَّهِ يُؤتِيهِ مَن يَشَاءُ».

حجت‌الاسلام والمسلمين رودگر با بيان اين كه هدف توحيدي در پرتو كنش توحيدي محقق مي شود چنين بيان كرد: انسان هر نگرشي كه داشته باشد توجيه گر كنش آن نيست و انساني كه تفكر توحيدي داشته باشد روش توحيدي را به كار مي گيرد زيرا هدف وسيله را توجيه نمي كند. علامه در الميزان ذكر فرموده اگر انسان درك كند كه خداوند سميع و بصير است ديگر رياكاري معنا پيدا نمي كند؛ خداوند متعال دو جا خنده اش مي گيرد اول در جايي كه خدا قصد مي كند يك شخصي را بالا ببرد اما انسان ها نمي خواهند و جايي كه خداوند شخصي را مي خواهد پايين بكشد اما همه انسان ها به دنبال بالا بردن او هستند.

ايشان در ادامه بر اين نكته كه قرآن به دنبال حفظ فطرت سليم توحيدي انسان است تاكيد كرده و گفت: قرآن مي خواهد انسان را به گونه اي تربيت كند كه ما رذائل اخلاقي را در خود راه ندهيم؛ همه ما معصوم به دنيا آمده ايم امام معصوميت مان از دست رفته است و اوليا الهي اين معصوميت را تعالي دادند؛ قرآن به دنبال اين است كه انسان فطرت سليم توحيدي خود را حفظ كند. علامه طباطبايي همچنين ذكر مي كند اگر كسي تجربه زيسته خود را ادامه دهد معصوميتش ارتقا پيدا مي كند مانند معصومين(ع)

دكتر اصغر نوروزي به عنوان ناقد اول سخنان خود را چنين آغاز كرد: اخلاق ارسطويي وارد اسلام شد و بسياري از مسلمانان نيز اخلاق ارسطويي نوشتند و بايد گفت اين مكتب اخلاقي اصلا به اندازه اخلاق لطيف قرآني نيست. مسير ديگر نيز در كتابي مانند احياءالعلوم يا مهجه البيضا فيض كاشاني طي شده كه آن مرحوم فضا را تلطيف كرد و اين علم را اخروي كرد. عرفان فضاي ديگري در اخلاق مطرح كرد كه تخلق به اخلاق الله را تعبير كردند يعني متصف شدن به 99 اسم خداوند.

ايشان سخنان خود را چنين ادامه داد: در فضاي اخلاق عرفاني هستي شناسي انسان عوض مي شود زيرا عزت را ربوبي مي داند و اخلاق نيز از وحدت شخصي وجود يا وحدت تشكيكي وجود ملاصدرا فهميده مي شود؛ در حديث معروف عنوان بصري اين نكته برجسته است كه انسان وجود ربطي به حق تعالي است.

دكتر نوروزي در پايان سخنان خود تصريح كرد: اگر در فضاي رسانه اين غايات عرفاني معرفي شود به جاي ترساندن از جهنم و بشارت بهشت فايده بيشتري خواهد داشت زيرا اصل اخلاق اسلامي همين است.

حجت الاسلام بهرام دلير هم به عنوان ناقد دوم اظهار داشت: بسياري از معضلات سياسي و اقتصادي ما ريشه در مسأله اخلاق دارد و كليدواژه بحث امروز نيز توحيد بود. اخلاق توحيدي بايد موثر باشد و ديده شود. اخلاق علاوه بر آرامش بايد آرامش هم براي جامعه به دنبال داشته باشد.

ايشان يكي از مهم‌ترين معضلات را نامشخص بودن رابطه حكمران و ملت دانست و چنين گفت: به هر تقدمي كه بنگريم حكمران خادم است و مردم سالار خلق شده اند. كشورهاي توسعه يافته نان اخلاق خود را مي خورند. اگر اخلاق نهادينه شود بسياري از صيانت ها لازم نيست و خود مردم از خود صيانت مي كنند؛ اخلاق بايد افاضات به جامعه داشته باشد و در اين زمينه بايد به سراغ صاحبان قدرت رفت زيرا ملت مشكلي ندارد و مشكلات از صاحبان قدرت و ثروت به وجود مي آيد؛ آيت الله جوادي آملي تعبير كرده است هر چه از ملت مي بينيد باطن مسؤولان ما است.

در پايان نشست نيز حجت الاسلام والمسلمين رودگر در پاسخ به سؤال يكي از حاضران تصريح كرد: سؤال شد كه آيا تعبير اخلاق توحيدي اجتماعي دقيق است؟ بله كاملا دقيق است؛ توحيد ماهيتي اجتماعي دارد نه اينكه قرار باشد اجتماعي بودن به توحيد سنجاق شود.

اخلاق فردي ما نيز سويه هاي اجتماعي دارد و امكان ندارد ارتباط ما و خدا نيز در رفتار اجتماعي ما تأثير نداشته باشد و بازتاب اجتماعي پيدا نكند. معنويت هاي نوظهور گاه اجتماعي اند و گاه اجتماعي نيستند اما معنويت در اسلام حقيقتا اجتماعي است. انتخاب تعبير اخلاق توحيدي اجتماعي يعني اخلاقي كه بن مايه هايش توحيد بوده و روح اجتماعي دارد.